Omdat ik zelf schaakspellen verzamel en soms zelf maak, ga ik vandaag op zoek naar de meest extreme versies die ooit gemaakt zijn. Het duurste spel ooit is het Jewel Royale schaakspel, vervaardigd in het Verenigd Koninkrijk in opdracht van de Royale Jewel Company. Elke koning bestaat uit 73 robijnen en 146 diamanten. Geschatte waarde: 8,8 miljoen euro.

Niet alleen in prijs, maar ook qua formaat kunnen spellen uiteenlopen. Behalve het traditionele bord van 8×8 bestaan er ook varianten die een groter bord vereisen. Dergelijke varianten kwamen al in de Middeleeuwen voor, bijvoorbeeld Grant Acedrex, gespeeld op een bord van 12×12 met extra stukken zoals een giraffe, leeuw en neushoorn. Voor meer info, zie het Libro de los juegos, een spellenboek vervaardigd in 1283 in opdracht van Alfonso X van Castilië.

Grant Acedrex

Niet alleen in het westen kennen wij uitbreidingen van het schaakspel. Japans schaak, Shogi, wordt normaal gespeeld op een bord van 9×9 velden. Hoewel er ook varianten op een kleiner bord bestaan, telt het bord van de grootste versie, Taikyoku Shogi, maar liefst 36×36 velden waarin elke speler met 402 stukken begint. Lang werd gedacht dat dit spel slechts een legende was, maar er zijn wel degelijk aanwijzingen dat het al eeuwen bestaat, ook al zal het niet veel gespeeld zijn. Partijen kunnen wel dagen duren.

Taikyoku Shogi

De grootste variant van Chinees schaak, het spel van de zeven koninkrijken (七國象棋 of qīguó xiàngqí in pinyin) wordt gespeeld op de snijpunten van een bord van 18×18 velden en is daarmee aanzienlijk kleiner. Het is geïnspireerd op een periode uit de Chinese geschiedenis toen een verenigd China nog niet bestond en diverse grote en kleine staten streden voor hegemonie. Zoals de naam al doet vermoeden, heb je voor dit spel zeven spelers nodig. Deze heb ik inmiddels zelf gemaakt, Taikyoku Shogi is nog in de maak.

In absoluut formaat is het grootste spel ooit gespeeld waarschijnlijk een van de eerste versies van het schaakspel. De velden bestonden uit enorme marmeren platen en als stukken fungeerden slaven, die daadwerkelijk omkwamen zodra ze op het bord geslagen werden, net als bij het levende schaakspel in De Steen der Wijzen. Onlangs vond in 2016 in Spanje een van de grootste schaakpartijen ooit plaats, met een akker als schaakbord en 32 tractoren als stukken. Misschien een leuk idee voor de Nederlandse boeren. Die hebben straks toch genoeg tijd over.

FM Zyon Kollen schaakt in de Meesterklasse voor Charlois Europoort en komt in de Bundesliga uit voor SV Lingen. Zijn beste resultaat is het winnen van het SPA Chess toernooi in Amsterdam in 2018. De 24-jarige Kollen (rating 2347) studeert Midden-Oostenstudies in Leiden. Behalve een schaakknobbel heeft Kollen ook een talenknobbel: hij spreekt zes talen vloeiend, waaronder Fins , Zweeds en Portugees. Naast studeren geeft Kollen ook schaakles, verzamelt én maakt zelf schaakspellen en schrijft geregeld recensies over schaakboeken op schaaksite.nl. De column van Kollen verschijnt dagelijks op speeldagen rond 12 uur ’s ochtends in het Nederlands én Engels op de website van het Schaakfestival.